www.grochowscy.pl

Maciejs

Z portalu do broni !!:
Zasady służby wojskowej według stanu na 1938 r.

W ruchu rekonstrukcyjnym działają osoby w bardzo różnym wieku. Kontrowersje budzi udział w rekonstrukcjach udział osób w wieku 'pozapoborowym' jak i nieletnich. Warto może zatem przyjrzeć się w jakim wieku mozna było odbywać służbę w Wojsku Polskim według przepisów obowiązujących podczas kampanii w Polsce w 1939 r. Ustawą o powszechnym obowiązku wojskowym z 9 kwietnia 1938 r, wprowadzono od 1 września 1938 r. nowe zasady służby w polskim wojsku i marynarce wojennej. Wedle zatem ponizszych zasad służbę wojskową odbywano już od wiosny 1939 r.

Obowiązek wojskowy dotyczył przede wszystkim mężczyzn (choc ustawa wprost dopuszcza mozliwość przyjmowania ochotniczek do służby wojskowej) od 21 do 60 roku życia przebywajacych na terenie II RP za wyjątkiem:
a) zwolnionych ze względu na stan zdrowia
b) cudzoziemców oraz ubiegajacych się o obce obywatelstwo
c) oficerów usuniętych z wojska przez sąd honorowy
d) wydalonych z wojska lub korpusu oficerskiego wyrokiem sądu
e) oficerów obcych armii nie uznanych za oficerów WP
f) okresowo (przez 10 lat 'od dnia odcierpienia, przedawnienia lub darowania kary') kryminaliści skazani na karę więzienia powyżej 3 lat oraz osoby, w stosunku do których orzeczono 'karę umieszczenia w zakładzie dla niepoprawnych';
g) okresowo (do 10 lat) kryminaliści skazania na karę więzienia powyzej 3 miesiecy za przestępstwo popełnione z niskich pobudek oraz za przestępstwa przeciwko interesom Państwa tudzież umieszczeni w domu pracy przymusowej - wykluczeni orzeczeniem władzy wojskowej;
h) posłów i senatorów, członków Rady Ministrów, przedstawicieli najwyższych władz i organów administracji i sądownictwa - w okresie pełnienia funkcji.

Oficerów, kórzy ukończyli 60 lat można było powołac tylko w razie wojny lub mobilizacji i za ich zgodą.

Poborem objęci byli jednak tylko mężczyzni w okresie od 1 stycznia tego roku, w ktorym kończą 21 lat do końca roku kalendarzowego, w ktorym konczą 23 lata. Jednak w razie mobilizacji i wojny dopuszczano obniżenie tego okresu do 18 lat. W wypadku wojny i moblizacji na wezwanie władz powiatowych mieli się stawic takze obywatele w wieku 18-23 lata, ktorzy już odbyli służbę wojskową.

Prawo do odroczenia zasadniczej służby wojskowej (z wyjątkiem wojny lub wypadku ogłoszenia mobilizacji) posiadali:
a) jedyni żywiciele rodzin
b) właściciele odziedziczonych gospodarstw rolnych
c) studenci oraz osoby pobierajace naukę zawodu, w tym uczniowie ostatnich klas liceów ogólnokształcących, gimnazjów czteroletnich, dwuletnich liceow zawodowych, uczniów terminujących u rzemieślników oraz w przedsiębiorstwach przemysłu i handlu

Poborowi mieli obowiązek zgłoszenia się do właściwego zarządu gminy w dniu przez ten urząd wskazanym w ciagu września tego roku kalendarzowego, w którym ukończyliby 17 lat, celem wciągnięcia do rejestru poborowych. Ponownie należało sie zgłosic w pażdzierniku lub listopadzie tego roku, w którym poborowy ukończyłby lub ukończył 20 lat.

Listy poborowe 21-latków musiały byc gotowe na marzec następnego roku.

Obywatele w przedziale 23-60 lat, którzy nie odbyli służby wojskowej, rownież mogli zostać powołani do wojska, przy czym dla osób powyżej 38 roku życia przewidywano kierowanie do rezerwy, pospolitego ruszenia , pomocniczej służby wojskowej albo zwalniano z obowiązku wosjkowego (w zależnosci od oceny zdolności do służby i wieku). Do odbycia zasadniczej służby wojskowej zobowiazane były osoby w wieku 23-38 lat, tylko z orzeczoną kategorią A.

Dopuszczano też zaciąg ochotniczy 17-latków o nienagannej opinii, kategorii A oraz za pisemnym pozwoleniem ojca lub opiekuna.

Na podstawie tak sporzadzonych list poborowych przesyłanych do organów administracji rządowej, co roku między 1 maja a 30 czerwca odbywac miał się tzw. pobór głowny na zarządzenie Prezydenta RP. Pobór dodatkowy odbywał się dla tych osob, które z róznych względów nie stawiły się przez komisję poborową w pierwszym terminie.

Poborowych poddawano zakwalifikowaniu do kategorii A (zdolni), B (czasowo niezdolni - tylko dla 21-22 latków), E (zupełnie niezdolni do służby wojskowej), C (zdolny do służby w pospolitym ruszeniu) lub D (zdolny do pomocniczej służby wojskowej).

Od poboru w 1938 r. służba wojskowa miała wynosić:
a) w kawalerii i artylerii konnej - 25 miesięcy
b) w pozostałych formacjach WP - 24 miesiące
c) w MWP - 27 miesięcy

Z tym, że dla niektórych kategorii osób obowiązywały skrócone okresy służby:
a) jedyni żywiciele rodzin - 5 miesięcy
b) absolwenci liceów ogolnokształcących, zawodowych i pedagogicznych oraz wybranych szkół krajowych lub zagranicznych - do 15 miesięcy
c) absolwencji gimnazjów ogolnokształcących i zawodowych, ktorzy odbyli przysposobienie wojskowe lub wykazali się w służbie pracy w organizacjach wskazanych przez MSWojsk. - do 15 miesięcy

Na prośbę zainteresowanego służbe można było przedłużyc o maksymalnie o 12 miesiecy.

Istotne jest przy tym, że II RP nigdy w zasadzie nie było stac na powołanie do słyżby wojskowej wszystkich poborowych w wieku 21 lat, nawet tych którzy otrzymali kateogrię A. Liczbę poborowych (kontyngent) okreslano w ustawie budżetowej na każdy rok.
Tych ktorych nie powołano w ramach poboru między 21 a końcem 23 roku życia , można było powołac do tzw. ponadkontyngentowej zasadniczej służby wojskowej, aż do końca roku kalendarzowego, w ktorym ukończyliby 24 rok życia. Ponadkontyngentowych, których nie powołano do końca 24 roku, przenoszono do rezerwy.

Niech żyje nam rezerwa ...

Do rezerwy trafiali ponadto:
a) żołnierze, którzy ukończyli zasadniczą służbę w wojsku
b) podoficerowie i szeregowcy rezerwy do końca tego roku, w którym kończą 40 rok zycia
c) oficerowie rezerwy do końca roku, w ktorym kończą 50 rok życia.

Służba w rezerwie polegała na obowiazku odbycia przeszkolenia wojskowego (dla rezerwistów do 38 roku zycia , ktorzy nie odbyli slużby zasadniczej) i cwiczen wojskowych. Przeszkolenie trwało do 5 miesięcy.

Przez cały okres służby w rezerwie (do końca roku, w którym rezerwista kończył 50 lat, dla oficerów - 60 lat ) cwiczenia mogły łącznie trwac:
a) dla szeregowców rezerwy - 24 tygodnie
b) dla podoficerów rezerwy - 30 tygodni
c) dla ficerów rezerwy - 48 tygodni,
przy czym czas jednego cwiczenia nie mógł byc dłuższy niż 6 tygodni dla szeregowcow i podoficerów i 8 tygodni dla oficerów rezerwy.

Rezerwistów można było rownież powoływac na cwiczenia dorażne(3 dni) i okresowe (do 3 tygodni)

Pospolite ruszenie i pomocnicza służba

Obywateli niekwalifikujących się ze względu na wiek (do 50 roku dla szeregowców i podoficerów i do 60 roku dla oficerów) lub stan zdrowia kierowano do tzw. pospolitego ruszenia. Służba ta rowniez polegała na odbyciu przeszkolenia wojskowego (dla tych którzy nie odbyli go w służbie zasadniczej ) oraz cwiczeń wojskowych (łącznie do 20 tygodni).

Ostatnim rodzajem służby wojskowej była pomocnicza służba wojskowa, pełniona tylko w czasie wojny i mobilizacji (wyjątkowo czasie pokoju tylko na podstawie uchwały Rady Ministrów). Do służby tej trafiac powinni:
a) meżczyźni zaliczeni do tej służby od roku, w którym ukończą 18 lat do 60 roku życia.
b) podoficerowie i szeregowcy pospolitego ruszenia w wieku 50-60 lat
c) żołnierze, którzy na podstawie szczególnych przepisów zostali zaliczeni do tej służby
d) kobiety w wieku 19-45 lat w razie ochotniczego zaciągu.

W ramach tej służby w czasie pokoju zarówno męzczyzni jak i kobiety mogli byc poddani obowiązkowemu przeszkoleniu wojskowemu. Dla kobiet o wykształceniu gimnazjalnym lub licealnym przewidywano możliwosc wprowadzenia obowiązkowego przeszkolenia na potrzeby tej służby.

Zadania pomocniczej służby wojskowej obejmowały służbę obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej, wartowniczą, techniczną, łącznosci, przeciwpożarową, wojskową służbe zdrowia, transporotwą, biurową, duszpasterską (dla duchownych) i inna uzasadnioną potrzebami obronności.

W zamierzeniach przedwojennych służba wojskowa nie kończyła się jednak na wyjściu z koszar do rezerwy. Przewidywano bowiem obowiązek uzupełniającej służby wojskowej polegajacy na cwiczeniach przygotowawczych ( przygotowujących do odbycia zasadniczej służby wojskowej ) oraz cwiczeniach doskonalących , mających na celu utrzymanie sprawnosci fizycznej oraz sprawnosci dowodzenia, nabytych w czasie odbytej służby w WP.